In maart 2018 schreef Sandra Spijkerman een tekst over de nieuwe serie “Blindspot & Traces”.
Als het na een heftige zomerbui al lang opgehouden is met regenen, druipt het water nog na van de bomen: de tweede regen. Voor mensen geldt iets vergelijkbaars. Bij overlijden verdwijnt je fysieke verschijningsvorm van deze aardbodem. Je leeft voort in de hoofden en verhalen van mensen die achterblijven. Daar krijg je een tweede leven. Als ook die verhalen verstommen, sterf je voorgoed.
International guests kan visit this page to read this introduction in English.
Al zo’n vijftien jaar blaast Thomas Elshuis (1961) telkens met een andere aanpak – strategie zoals hij zelf zegt – nieuw leven in het dia-archief dat hij in 1998 van een overleden familievriend kreeg. Zo geeft hij die dierbare vriend een tweede leven. Uitstel van de finale executie, uitstel van het verdwijnen in dat onpeilbare en angstaanjagende gat van de vergetelheid. Een uitstel in de gedaante van fraaie fotowerken, prachtige schilderijen en oogstrelende objecten.
Archief als bron en metafoor
Kun je het dia-archief zelf zien als een metafoor voor het geheugen, het geheugen van die ene familievriend, dan zijn de verschillende strategieën die Elshuis hanteert te beschouwen als metaforen van de manier waarop ons geheugen werkt.
In de eerste serie werken getiteld Travelogue schuift Elshuis letterlijk voorstellingen van verschillende dia’s digitaal in elkaar, zoals in onze geest herinneringen over en door elkaar heen tot een nieuw, maar volkomen vanzelfsprekend verhaal worden geweven. Als je in de gaten hebt dat het om imaginaire plaatsen gaat, kun je dit werk zien als een uitnodiging om ook zelf een eigen plek te bedenken.
Met de prachtige voorstellingen in zijn series Floating Islands, Looming Sceneries, Drifting Shadows & Shifting Views lijkt Elshuis te visualiseren wat er in ons hoofd gebeurt: herinneringen komen en gaan, lijken soms transparant – net als dia’s – zodat andere herinneringen er doorheen kunnen schemeren.
Recent heeft Elshuis zijn aandacht gericht op het zichtbaar maken en verbergen. Waar zitten onze blinde vlekken, welke sporen laten herinneringen na?
Voor de nieuwste serie Blind Spot & Traces tekent Elshuis met grafietstift – een deel van – een dia over op een dikke plaat multiplex. Met transparante acrylverf schildert hij daar geometrisch abstracte vormen overheen. Door de gekleurde verfsluiers blijft de grafiettekening zichtbaar, al is die meer verscholen. De vanzelfsprekendheid van het beeld (en de herinnering) staat daarmee ter discussie.
Bijzonder is dat door het contrast tussen de geometrische (transparante) vormen en de zeer precieze en realistische grafiettekening, zowel je ogen als je geest heen en weer blijven gaan tussen abstracte ideeën en herkenbare werkelijkheid. Er ontstaat een soort dans in je hoofd. Een dans die een ervaring van een zekere schoonheid oplevert.
Een dans met de tijd
Intrigerend is de rol die tijd in Elshuis´ werk speelt. Het dia-archief ontstond in een periode waarin er nog geen sprake was van internet, laat staan Instagram. Toch zou je de diaverzameling Instagram avant-la-lettre kunnen noemen. In beide gevallen gaat het om het vastleggen van de dingen om je heen, de mensen, de plekken, de gebeurtenissen. Om zo ordening aan te brengen in de chaos van alledag, om grip te krijgen op de tijd, op het leven en je eigen identiteit. Zijn wij niet allemaal constructies van onze eigen herinneringen?
Door zich te beperken tot één enkel dia-archief en dat, zoals in zijn nieuwste serie, zelfs met de hand na te tekenen, vertraagt Elshuis de tijd. Laat hij je ongemerkt stilstaan bij het eeuwige vervliegen ervan en bij de manier waarop we daar in ons digitale en jachtige tijdperk mee omgaan. Zo plaatst hij zich buiten de hype van sociale media waar alles steeds sneller lijkt te gaan.
Het geheugen is een slordig meisje
Impliciet wijst Elshuis ook naar onze omgang met beelden opgeslagen op internet. Want ook die databases met foto’s en video’s zou je een geheugen kunnen noemen. Een ideaal geheugen dat niks kan vergeten. Want probeer maar eens een foto compleet van internet te verwijderen. Vanuit die optiek heeft het zo zijn charme dat ons eigen geheugen af en toe een steek laat vallen en krijgt ook het vervormen en vloeibaar worden van herinneringen zijn bekoring.
Ons geheugen werkt op wonderlijke wijze. Herinneringen nemen het meestal niet zo nauw met de feitelijke realiteit van toen. Niet voor niets noemt Vladimir Nabokov in zijn boek Memory, speak het geheugen “een zeer slordig meisje”. Uit Elshuis werk blijkt Nabokovs slordige meisje iets moois achtergelaten te hebben.